“من جنّ و انس را نيافريدم جز براي اينکه عبادتم کنند”.[۱]
بشارت باید بر کسانی که از عبادت طاغوت اجتناب کردند وبه سوی خدا بازگشتند زمر ۱۷
یکی از زیباترین ارتباط هایی که انسان در عمر خود تجربه میکند، دلدادگی و توجه او به مهربانترین موجود عالم و آفرینندهاش است. شدیدترین حالت محبت و تعلق خاطر در عبادت نمایان میشود. عبادت يعنی سرسپردگی محض و پرستش انحصاری خدا و هدف از آفرينش انسان، عبادت معبود است که نتيجه اش، رستگاری است[۲]. عبادت فقط بست نشینی نیست و طیف وسیعی از رفتار انسان مانند برپاداشتن نماز، پرداخت زکات، احسان به والدين، توجه به ايتام و… از مصاديق عبادت شمرده شده است[۳]. خدمت بیمنت به بندگان خداوند، عین عبادت که از بالاترين عبادات است و شخص دارای اين صفت، محبوبترين افراد نزد خداوند است[۴]. امام صادق (ع) ميفرمايد: “حسين بن علي بر اصحابش وارد شد، سپس فرمود: اي مردم! خداوند بندگان را نيافريد مگر براي اينکه او را بشناسند، پس زماني که او را شناختند، او را پرستش کنند، پس زماني که او را پرستيدند، با پرستش کردنش از بندگان ديگرش بي نيازي جويند”[۵]. همچنانکه امام علي (ع) نيز تبیین میفرمایند، مقام عبوديت، مقامي است عزتمندانه: “پروردگار من! در عزت من همين بس که عبد تو هستم”[۶]. مانند سایر کارهایی که ما انجام می دهیم، عبادت نیز مراتبی دارد و با اهدافی مختلف از سوي ما صورت ميپذيرد. امام علي (ع) در نهجالبلاغة سه گروه را با سه هدف متفاوت ميشمارند که اشارهاي است به مراتب عبادت و میفرمايد: “به تحقيق گروهي خداوند را بهطمع ورود به بهشت بندگي ميکنند که اين، عبادت تاجران است و قومي از ترس عذاب جهنم عبادت ميکنند که اين، عبادت بردگان است و گروهي او را از روي سپاسگزاري عبادت ميکنند که با فضيلتترين عبادت است”[۷]. متاسفانه بسیاری از افعال اختیاری ما را آفات و آسیبهایی تهدید میکنند که امام سجاد (ع) به زیبایی برخي از آفات عبادت را در صحيفه سجاديه بیان میکنند: “خداوندا! مرا برای خودت تربیت کن. عبادت مرا با عُجب فاسد مکن!” و “خدايا! مرا به سستي و کاهلي در عبادت مبتلا مساز!”[۸].
[۱]. قرآن ۵۱:۵۶.
[۲]. “يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَ افْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُون”؛ قرآن ۲۲:۷۷.
[۳]. ” وَ إِذْ أَخَذْنا ميثاقَ بَني إِسْرائيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ ذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكينِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلاَّ قَليلاً مِنْكُمْ وَ أَنْتُمْ مُعْرِضُون”؛ قرآن ۲:۸۳.
[۴]. “عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ قَالَ حَدَّثَنِي مَنْ سَمِعَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَحَبُ النَّاسِ إِلَى اللَّهِ قَالَ أَنْفَعُ النَّاسِ لِلنَّاسِ.”؛ الكافي (ط – الاسلامية) ؛ ج۲ ؛ ص۱۶۴.
[۵]. “خَرَجَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ ع عَلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِكْرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِيَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَنْ سِوَاه”؛ علل الشرائع ج ۱ ص ۹ ح ۱.
[۶]. “إِلَهِي كَفَى بِي عِزّاً أَنْ أَكُونَ لَكَ عَبْداً”؛ بحارالانوار ج ۷۴، ص ۴۰۰.
[۷]. “إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَغْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ التُّجَّارِ وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَهْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْعَبِيدِ وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ شُكْراً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأَحْرَارِ وَ هِيَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ.”؛ نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص: ۵۱۰.
[۸]. “وَ عَبِّدْنی لَکَ وَ لا تُفْسِد عِبادَتی بِالْعُجْبِ” و “وَ لا تَبْتَلِيَنِّی بِالْکَسَلِ عَنْ عِبادتِکَ”؛ دعای ۲۰، بند ۳ و ۱۱.